- Global Voices Aymarata - https://aym.globalvoices.org -

México: Wila wartawinaka

Categoria-naka: Latin America, México, Citizen Media, Libertad de Expresión, Política, Protesta

Aka yatiyawix nanak tuqitawa kunatix nuwasiwinaka
narkutrafiku tuqit utjki khaysa Mexico markana
.

«sayt'xañani nuwasiña, Paremos las balas, pintemos las fuentes [1]» ukham sasaw mä tama jaqinakax jaqinakarux sawayi ukat sawayarakiwa justicia tuqirusa ukhamarakiw amtayawayisa mexico ubirnux kunatix jan juchanchatapata wala jiwayatanak utjkana
ukanakata. Ukhamarakiw qasiw tukuy phaxsinxa kaukir jaqinakatix
markathiyanakan sarnaqapki ukan justjasiñapanakatakix aktiwistanakax
wila umampiw warantawayapxatana umaru kaukhantix sayt'ayataki Diana la
Cazadora wali amtat warmin istatwa ukhxa khaysa sarnaqañ Reforma sutin ukhanxa [2] kaukirikitix waki kust´at thakiki khaysa Mexico markanxa.

[3]

Imagen del "Paremos las balas, pintemos las fuentes" (CC BY-NC-ND 2.5)

aktiwistanakaxa utathiy tuqinakan sarnaqapxan arnaqt´asisa akhamsasa
¡jan ma jiwatampisa utxkpanti! Ukatx ¡ mistsum Calderon sasa!
Pallapallanakasti saytayañ munapxarakina, ukat jan sinti
ch´axwapxatapatsti sartasirinakarux churawayiw chaxwasipkañapataki.

Iroel Sánchez Espinosa, irnaqir blog khaysa La
pupila insomne tiqinxa
, arsuwayiwa kunxamakitix ukax ukxa:

En la protesta, con lemas como “No más sangre” y “¡Ni un
muerto más!” un grupo de manifestantes demandaron el regreso del
ejército a sus cuarteles y denunciaron la estrategia gubernamental de
enfrentamiento al narcotráfico que a juicio de muchos no hace sino
multiplicar la violencia.

Ch'axwawinxa ist'asiwayiwa “jan wila wartawix utxpanti” ukhamaraki
“jan mä jiwatas utxpanti” ukanaka ukhamarakiw mä tama ch´axwir
jaqinakax juchanchawayapaxana pallapallanak kut´atapata kuartilanakaru
ukhamarakiw juchanchawayapxi kuntix gubirnux muwasiwinakatx amtki
narkutrafiku tuqitxa kunatix ukax janiw ukhamakiti jan ukasti
antisakiw nuwasiwinak amtayi.

Sánchez sutin jaqix también sarakiwa uka arsusiwinak Mexico markan ukxki ukanakax [4] apnaqataspawa wala chaxwawinak utjkaspa ukanakan ukampirusa apnaqataspawa yaqha jach´a markanakana jisnawa España, Estados Unidos uka markanakana:

Las enarboladas ayer en México, son consignas que podrían
aplicarse también al comportamiento de la OTAN y Estados Unidos en
Libia, Iraq y Afganistán, o a la intervención de las autoridades en
Barcelona este viernes contra los manifestantes que piden “Democracia
real Ya”

Aka masuru Mexico markan utjkana ukanakasti mayjayst'awayarakispawa
OTAN ukhamaraki Estados Unidos, Libia, Iraq, Afganistan uka
markanakaruxa ukhamarakis amtawinak ñanqha urun democracia utjkani
khaysa Barcelona markanxa ukanakatsa.

El el blog del movimiento, sayt´xañani
nuwasiña
, ukaw aktiwistan mayiwipanakax amust´asinxa
mayipxasamachiwa ma amtawi kunatix jupanakax mayipxasamachiwa walja
amtawinaka:

Proponemos a la sociedad y planteamos la exigencia y
mandato a las autoridades acciones de corto y mediano plazo que
inicien un nuevo camino de paz con justicia y dignidad
1. Exigimos verdad y justicia:

a) Se deben esclarecer y resolver los asesinatos, las desapariciones,
los secuestros, las fosas clandestinas, la trata de personas, y el
conjunto de delitos que han agraviado a la sociedad, mediante procesos
transparentes y efectivos de investigación, procuración y
administración de justicia en que se procese a los autores materiales
e intelectuales incluyendo a las redes de complicidad y omisión de las
autoridades responsables. Determinar la identidad de todas las
víctimas de homicidio es un ejercicio indispensable para generar
confianza.

Mayiptwa markachirinakarux ukhamari amtayawayapsma jank'aki jilir,
jisk´ir irnaqir auturidadanakax qalltapan ma suma sarnaqawi suma
jakasiña
1. Mayiptwa chiqa ukhamaraki justicia :
a) Yatisiñapawa ukhamaraki askichaña jaqinakar jiwayatanakat,
chhaqawinakat, imantatatanakat, yaqhawxar irpatanak ukhamaraki juk´amp
jan wali luratanakata juchanchasiñapawa khitinakatix jan wali lurapki
ukanakaru ukampirusa juchanchasiñapawa kaukir redes ukanakaptuqi
irnaqapki, auturidad ukanakarusa. Uñstayaña kaukir jaqinakarutix jan
wali lurapki ukanaksa.
[5]

Imagen del blog "Paremos las balas, pintemos las fuentes" (CC BY-NC-ND 2.5)

Mexicon usuwaryu Twitter tuqin jaqinakax arsuwayapxarakinawa amuyt'äwipanakxa.

Carlos A. Santoscoy ukham sutin jaqixa (@CarloSantoscoy) [6] markachirinakarux sawayarakinawa
pachp nayrapampi kunatix utjki yatiyawinakax uk saraña uñjt'iri:

#notelopierdas [7] en la #dianacazadora [8] hay una marcha y el agua de la imponente fuente es roja como sangre «NO MAS SANGRE»

#notelopierdas [7] #dianacazadora [8] Utjiwa mä sartasiwi ukat umansti uka ñiqit lluch´itansti wilxamatanawa
“JAN WILA WARTASIWIX UTXPANTI”

Katia Nilo Fernandez sutin warmisti (@KatiaNilo) [9] sawayatanawa kunatix mä futux uñist´awayawayiwa kunatix ukax q'al sawayi :

La Diana cazadora tambien dice #nomassangre [10] http://t.co/BGtvfYU [11] la imagen me puso la piel chinita!

Diana Cazadora uka warmisti #nomassangre [10] http://t.co/BGtvfYU [11] uñjasinsti sawayarakitanawa uka futux janch jisk´aptawayarakituwa sasa.

Ukampirusa, Aideé Stephanie (@lajimenezmx [12]) warmixa arsuwayarakitanawa kuntix aka ch'axwawix jan waliruw puriyarakispa :

@andrea_arzaba [13] waaait!
libertad de expresión NO implica que se puedan dañar obras públicas
con colorantes.

@andrea_arzaba [13] Kawkhankis libertad de expresion ukaxa siwa, arsuñsiñax janiw sañ mukiti jan wal luraña ñiqit luratanakaruxa wilamp
warsusaxa.