- Global Voices Aymarata - https://aym.globalvoices.org -

México: Cantinfla-san 100 Marap amtkasa

Categoria-naka: Latin America, México, Arte y Cultura, Cine, Citizen Media

Aka lakan phaxsin, Mexicox Mario Moreno Cantinflasan patak mar [1] yurïwipat amti. Mexicon ukat taqpach America Latinan Cantinflasarux mä jach’a sawkasiñanak luririrjamaruw uñt’apxi. Larkañ wakicht’äwipampix nayra puñtanakat jichha puñtanakkamaw lart’awapxi. Mä kutix laruñ arsur estadounidensipiniw Charles Chaplin [2] “mä jach’a jaqir laruyirirxam” uñjawayi [3].

Cantinflasax Mexicon pisin jakasirinakat uñstirïna. Jupax qamir jaqinakamp pisinkirinakamp lup’iyañatakiw kusäna. Jiwatapats Cantinflasax tiliwisyun wakicht’äwiptuqix jaqirux amuythapiyaskakiwa.

Cantinflasan Cuéntame, Axel Caballero bloguerux nayrir wakiskir amtäwinakapxat [4] [en] qallti:

Recuerdo haber crecido viendo viejas películas de Cantinflas. Tan inocentes, pero tan conmovedoras. Todas tenían algo que decir – un comentario social sobre la lucha de clases y la desiguldad económica en un país donde a menudo esto se barre debajo de la alfombra. Cantinflas era un símbolo: con sus eufemismos, su humildad, calidez y, sobre todo, con su sentido del humor representó a todo un país.

Cantinflasan nayra wakicht’äwinakap uñtas jilat amtasta. Ukanakax wali chuym ch’allxtayirinakänwa. Taqpachaniw kunayman jakasirinaktxat mä kuns sañanipxäna, kawkhans ukanakax sapa kutiw uñjasi. Cantinflasax may may lurt’äwinakapampix wali jach’anchatänwa. Askpachapinix sawkasiñanakapampiw mä jach’a markpachat uñstäna.

Cantinflasan SotoHoyos bloggerapax Antagonista Cantinflasan yurïwip amtañataki [5] arsu:

En estos momentos donde se dejó de entender -eso pareciera- que el humor es la expresión más elevada de la inconformidad y la tristeza, vale la pena rendir un pequeño homenaje a Cantinflas en la celebración de los 100 años de su nacimiento. Un homenaje a  uno de los grandes humoristas de Latinoamérica, que con una capacidad histróinica admirable, logró reflejar, reflexionar, analizar y pensar, sobre los más variados temas, de la cultura mexicana, la latina, la mundial.

Anchhitanakax janiw sawkasiñtuqit sum amuyasxiti, ukax akhamjamak sañ munasmachi; sawkasiñax llakisiñan mä jach’a arsüwipawa, ukat Cantinflasan mä patak mar yurïwipxar amtañax wali aski.
[6]

Fans celebran el cumpleaños de Cantinflas. Imagen del usuario de Flickr Globovision (CC BY-NC 2.0).

La Plaza blogunx de Los Angeles Times, Ken Ellingwood kunayman amtäwinakati Mexicon nayrar apasisk ukanakxat qhanacht’i [7] [en]:

El país, al que le caerían bien unas risas, está aprovechando la ocasión para un mes de celebración de su influencia en la cultura y las películas mexicanas.
Para el resto de agosto, el fallecido actor cómico […] será objeto de exhibiciones, retrospectivas, paneles de discusión [8] y hasta un baile en su honor. A lo largo del arbolado Paseo de la Reforma, una exhibición al aire libre de ampliaciones de fotos en blanco y negro y de coloridos afiches de películas dan un sentido de cómo ayudó Cantinflas [3] a crear la época de oro del cine mexicano.

Mexic markax yäparxamaw taqi amtasïwinak laqanchayaski. Lakan phaxs tukuyañapkamax jiwir Cantinflasan […] kunayman may may luräwinakaptuqit uñacht’ayasini, sañani nayra wakicht’äwinakapat amtäwinaka,aruskipäwinaka [8]ukat mä thuqhüw kuna. Taqpach sarnaqäwipatxa, janq’umpit ch’iyarampit jach’aptayat jamuqanakaw Cantinflas [3] kunjamti cini mexican uñstayañ yanapaway ukatuqit amuyayi.

Ukapachparakiw Michael Lopezax Tr3s kunjams mexikanunakax sawkasirir amtasipk uk qhananchi [9] [en]:

Aunque Cantinflas falleció hace casi 20 años, su impacto sigue vivo. En Ciudad de México, una enorme galería al aire libre con sus fotos y pinturas adorna las muy transitadas calles. Su estrella en el Paseo de la Fama de Hollywood también está recibiendo tratamiento real por los 100 años de su nacimiento, con flores, tarjetas y constantes fotografías.

Cantinflas sigue siendo una estrella de cine del pueblo. Sus personajes siempre reflejaban a los oprimidos, que es algo de lo que el actor se enorgullecía. A pesar de poder alternar con la realeza, Cantinflas nunca dejó de tener los pies en la tierra.

Cantinflasan niy pä tunk maranak jiwatapatx uñnaqapax jakaskakiwa. Mexiku jach’a markanxa, mä jach’a galeriayaw jamuqanakapamp wali sarnaqat thakhinakan k’achacht’i. Ukakipkarakiw Hollywoodanx jach’a wali yäqat sawkasirix patak mar phuqhasïwipanx panqaranakampi, qilqt’atanakampi, ukat jamuqanakamp kun jach’añchataski.

Cantinflasax jaqin cini-panx jach’at uñt’atakipiniskiwa. Tiliwisyun wakichäwinakapax pisin jakasirinakarupiniw uñjayäna, ukat jupax wal jach’ amuyasïna. Ukjamïpans jupax alt’at chuymampikipinïnwa.

Uka pachpawjan yaqha kuntinintinakan Cantinflasax wali askitap [9] [en] qhananchi:

Y no crean que la presencia de Cantinflas se sintió solamente en América Latina. En todo Europa, los medios de comunicación están publicando historias sobre el legendario comediante, y hasta lo llaman el «Groucho Marx» de México.

Ukat jumanakax jan Amirica Latinanakikaspas Cantinflasax ukjam amuyapxamti. Iwruppachan tiliwisyun wakicht’äwinakanx jach’a sawkasirin sarnaqäwipat qhanar uñstayasipki, ukat Mixik «Groucho Marx» sas kunaw uñt’apxi.

Ukampirus pantallan jach’atapat Cantinflasax yaqhip jan wali Castillan arunak turkakipawayi, jisnawa “cantinflear”, kawkiriti sint parlaña ukat jan ask amuyun arsuñ sañ muni.

YouTubenx, AlJazeerax inklisat Cantinflasat mä witiyu [10] amtäwinakati Mixikun apasisk ukatuqit Intirnitar apkatäna, ukat Tilisurax inklisat nayrir qutu arunakx patak mar amtäw yatiyäwitx qhanañchawayi [11].