- Global Voices Aymarata - https://aym.globalvoices.org -

Bolivia: Janiw thakhix luraskaspat uka mayiwimp kayu jutirinakaruw pulisiyax jark'anti

Categoria-naka: Latin America, Bolivia, Citizen Media, Indígenas, Medio Ambiente

Aka post ukax Indijinanakan kamachinakapa [1] ukatx Quqanak uñtawit: Amazonía ukatawa [2].

Qhurut arsusiwinakax utjaskakiwa, indijinanakax kayuk jutasipkakiw janiw jach'a thakhix luraskaspat sasina, TIPNIS [3] ukarux janiw walt'aykaspatai sasina, uka Parque Nacional ukat Territorio Indígena Isiboro Sécure [4], ukhamwa Global Voices ukax yatiyawayi [5].

Bolivia Diary [6] [Diario de Bolivia; en]uka blogunxa, Dario Kenner ukax kayuk jutirinakax yanqhachapxiw sasaw qilqt'as uñt'ayi:

A pesar de todo los indígenas llevan más de un mes marchando, incluyendo niños y ancianos (¡hay alguien de 99 años marchando!), en condiciones muy difíciles y sin los insumos apropiados, está claro que están determinados a llegar a un acuerdo por el que defenderán sus derechos y su territorio. Para ellos significa que la autopista no atravesará el TIPNIS. Es sorprendente que el gobierno boliviano haya permido que el conflicto durara tanto, porque cada día el problema genera más controversia que incluye peticiones internacionales [7].

Kayuk jutapxtapax mä phaxsi jilaxiwa, wawanaka jilir chuyman tata mamanaka, (ukankiwa mayni 99n maranixa) Muspkayawa, aka sartasiwinak jilïr irpirinakax jan jank'as askichapxtapaxa, aka jan walt'awinakax internacionales [7] uksanakarus jan wal uñjayi.

[8]

TIPNIS ukar arxatañani. Janiw thakhix luraskaspati. Patricio Javier Vera jilan qilt'at uñacht'ayäwipa, iyaw sawipamp uñacht'ayatawa.

Dario jilax jichha yatiyawinakatx uñt'ayaskakiwa:

Aún faltan más de 250 kilómetros para acabar con el total de más de 500. Actualmente hay un estancamiento muy tenso debido a un bloqueo que ha sido establecido en Yucumo [9] [en] y la presencia de 400 policías que están deteniendo el avance de los marchistas. Un importante movimiento social rural, la Confederación Sindical de Comunidades Interculturales de Bolivia (CSCIB), ha estado en el bloqueo en apoyo a la autopista y para exigir la eliminación de cinco de las exigencias de los marchistas (ver el grupo completo de exigencias en la parte 2) y que los marchistas dialoguen con el gobierno. Este último punto no tiene sentido, porque el principal propósito de la marcha es llegar a La Paz y dialogar con el gobierno. Todos oran para que no haya choques violentos, pero los miembros de la CSCIB, quienes han mantenido su bloqueo en Yucumo por más de dos semanas, han amenazado con detener el progreso de la marcha –aunque la marcha indígena es pacífica y no está obstruyendo la vía.

500 jila ukar tukhañatakix 250 kilómetros ukhaw utjaski. Jichhakamax Yucumo markan jark'antawiw utji [9] Confederación Sindical de Comunidades Interculturales de Bolivia (CSCIB) ukax jark'antaskarakiwa thakhix lurasiñapaw sas ch'amacht'asina, kayu jutirinakan phisqha amtaparux janiw sapxiwa; jupanakan nayrïr amtapax La Paz markar puriñ ukta jilïr irpirimp arskipaña ukawa.Taqiniw mayipxi jan kuna ch'axwthaptaw utjañapataki, ukampirus CSCIB ukankirinakaw niya pä siman jilaw Yucumo marakan thakhi jark'antapxi.

Pulisiyax kayu saririnakarux suyt'ayiwa La Paz [10] Bolivia ukar sarañ jach'a tup jark'antapxi, jan kuna jan walt'awis utjañapataki. Ukampirusa, akax janiw qhurut arsusiranakar amukt'aykiti. Ukhamw Bolivia Weekly [11] [Semanario de Bolivia; en] ukax yatiyi:

Una contramarcha de 300 personas a favor del gobierno detonó dinamita a 200 metros de distancia. La vía fue bloqueada ayer [20 de septiembre] por 200 policías nacionales dirigidos por el funcionario del Ministerio de Gobierno, Boris Villena. El Vicepresidente Álvaro García Linera dijo que las marchas podían llegar a negociar en San Borja y justificó el bloqueo de los marchistas tribales porque sus exigencias harían daño a familias que ocupan tierras selváticas.

300 patak jaqinakax irpir fawurawa, 200 pataka ukch'a tuptwa ninamitanak phallayapxi. Wasüru [20 uru jallu qallta phaxsinx] thakhix jark'antatawa, Ministerio de Gobierno, Boris Villena uksat 200patak pulisiy khitatanakampi. Álvaro García Linera sullka iripirix kayuk jutantapk ukanakampix San Borjan askichataspa sasaw sawayi.

Evo Morales irpiritak mä mayiwi para que Amazonía ukar yanqhachañx suyt'aypana sasina [7]. Usuchjatanakatx llakisiñaw utji, Americo Romero M. arxatirix (abogado) ukhamwa uñt'ayi(@americorom [12]):

3 heridos Naranjal y 1 herido o fallecido dan diferente informacion en urundaiti…es confusa la informacion.

Naranjal ukat 3 usuchjata ukatx urundaiti ukat mayni usuchajatach jan ukax jiwatach janiw sum yatisiti…yatiyawix janiw sum qhanakiti.

Ukampirusa, (@sobre_el_TIPNIS [13]) ukax jichhakiw yatiyawayi:

La situación en Yucumo ha mejorado un poco. El agua de la solidaridad de la gente ya llega a los y las marchistas. Gracias

Jan walt'awix Yucumo markanx juk'atx askinjamaxiwa. Kayuk jutirinakatakix quri chuymaninakax um puriyapxiwa. Yuspajara

Twitter ukanw juk'amp yatiyawinak ullarapxasma #TIPNIS [14].