- Global Voices Aymarata - https://aym.globalvoices.org -

¿Irán markax niyat «aski kust'at internet » ukanixani?

Categoria-naka: Medio Oriente & Norte África, Irán, Citizen Media, Derecho, Tecnología, GV Advocacy

Irani markax yatiyäwinak aka internet tuqin uñstayañx atipt’ayaschispaya, ukhamarakiw yaqha machaq yänakamp yant’asipki, jisnawa: k’achhak sarantañapa, ukhamaraki yaqha internet nacional uñstañapkama. Parlamintu Irani ukan irnaqirinakapax ukhamarakiw wal ch’axwapxatana.

Jilïr Iraníes irnaqirinakax aka internet tuqirux mä wila wartawis utjkaspa ukham uñjapxi, ukhamarakiw redes sociales ukanakarus uñjapxi. Walja maranakaw jupanakpach sapxi [1] [en] walja patak sitios web ukan filtratapa ukhamaraki blogs ukanakan turkakipawinaksa. Jichax walja bloggers
ukanakaw yatiyanipxi [2] [fa] kunatix Sistemas Computarizados Corporativos Irán markatx [3] [fa] sapxiw kaukiritix wal ch’amañchatan Iran markan nayrar sartañapatakix qhiparstañapaw aka red ukatx ukhamaraki markpachata, ukhamat yaqha uñstaña pachpa markankiri.

Mehdi Jafari [4]

Mehdi Jafari gracias a La Voz Verde de la Libertad

Taypi sat tukuy phaxsinxa, walja bloggerunakaw wali kusisitapxatäna, mayni jilïrir jawsayapxatapata, “Filtrar ukax janiw yäqastiki” sasaw arst'atayna. Mehdi Jafari, jilir irpirix aka tecnologíax khaysa Organización Estudiantil Basij [5] waynanaktuqit yanapirix régimen islámico tuqitxa), sasiwaykakitänawa [6] kunatix patak iraníes markachirix khaysa Facebook tuqirux mantasipkakiw sasina ukampirusa aka sitio ukax filtratajaspaw Irán markanx ukat aka 300 000 sitios web utjki aka persa tuqinx ukhamarakiw creencias religiosas ukatx nacionales ukanakatxa wal ch’axwasipkaraki.

Ukhamarakiw Jafari jaqix aka estadisticas ukanatx jan kuns sawaykiti.

Jichhax walja bloquers uñt'atanakaw uñt'ayatäna [2] [fa] que Sistemas Computarizados Corporativos de Irán [3] jas ukanx [fa] satayna.

RezaTaghipour ministru yatiyirix aka tecnología ukhamaraki comunicaciones ukatx mä jaysañ churañaw sasaw satayna, kunati aka amatax wali kusachispay nayrar sarantañataki jisnaw mä “internet limpia” sasa [yaqha suti amtañataki “internet nacional”] ukhamrakispawa.

Mä “internet limpia“ uk uñacht'aytana.

A clean internet for Iran? [7]

Ma internet quma Irán markataki uñist’awi akirimp '102 broom' de Nesster khaysa Flickr tuqina (CC BY-SA 2.0)

Jichha phaxsinakansti, iraníes bloggers ukanakax wal sartasipjatäna, yatiyawinak “internet limpia” utjk ukatuq lurañataki. Ukhamarakiw aka blogger Unirani ukham sutin jaqix aka amtäwix Republica Islámica ukanx mä t’isktäwiw nayrar sartañataki sasin arst'atayna [8]. Yaqha blogger Visionthetruth ukham sutin kunawsatix internet ukax nacionalisatanix, ukhax satélites ukaw utjañapataki sasin sawayarakitayna [9].

Walja maraw aka internet amta tuqitx ch'axwata. Iraníes ukanakax jichhakiw kunans iyaw sapxi, ukampirusa janiw sum amuyaskchispati aka amtaxa ukhamwa arsupxi.

Donayeh Eghtesad, mä diario iraní,tuqinkirix qillqt’awayiw [10] [fa] aka 2010 maranxa:

El proyecto fue una iniciativa hace cinco años del gobierno de Ahmadinejad y aún le quedan cuatro años antes de estar operativo… hay una cortina de ambigüedad sobre este proyecto. No está claro qué, dónde, cómo y quién usará la internet nacional… El ministro de comunicación y tecnología, Reza Taghipour, dice que la internet nacional será una red rápida y de banda ancha dentro del país que responderá a las necesidades electrónicas del gobierno… en el presente, la internet local es facilitada por compañías privadas, pero el Ministerio de Comunicaciones está investigando la posibilidad de hacerlo por sí mismo.

Aka amtaxx phisqa maranakatpachxay amtatachisapana kuwirnu tuqitx jisnawa Ahmadinejad uka jaqimpi ukampirus pusi maranakay utjaskchispa, ak nayrar sarantayañatakix janiw utjikit suma qhananchäwi. Aka amta janiw sum qhanakiti, kunawsas, kunjams ukat khitis internet nacional ukx apnaqani. Ministru comunicación ukhamaraki tecnología ukäniti, Taghipour sutinix internet nacional ukax jank'akipi sarantanix ukhamarak wali kust’atanis aka manqha markanx kunati wakisiriniw kuwirnu tuqitakix jichhax internet ukax churataw compañías privadas ukanakampi sasin arst'atayna, ukatsti Ministru de comunicaciones ukax yatxataskiw kunjams jupa pachpa luraspa uka.

Qhipa maransti, Hamshari ukax mä sitio web iraní yatiyäwinakaw yatiyañatak qillqasi [11] [fa] internet nacional ukax nayra sañ muni. Ukhamarakiw akanakat yatirir jawsayapxi, kunati jiski uka amta thaqhiw 100% mantawi ukhamaraki jaqunuqjaña yaqha markan internetapanak, janiw walikiti apnaqañatakix ukhamaraki nayrar sarantañatakix.
Ukhamax internet nacional ukax khitin munatasa kuwirnutatï jan ukast Ahmadinejad ukatacha. Hamashari jupan amuyupansti parlamento iraní ukax janiw munkanti [12] [fa] $10 waranq churaña aka phisqa nayra maranx, kuwirnur mayisa qullq yaqhawxat thaqañapa.

Jan sinti nayra san munkaspa aka amuyux “internet nacional” ukax ministru iraní comunicación tuqitx Reza Taghipour ukham sutini ukax yaqha sut churarakitana:apnaqasa [12] [fa]aka sutx jallupach phasi 2010 marana. Jupax sawayiw chhaqhayxañ qañu internetanaka ukat sum uñjaña jaqinakaru. Siw nayraqatx internet ukax uñstayataw sum jakasiñasataki, jichhasti* qañunakaw ukan utji. Aka Ministru Comunicación tuqitsti siwa [13], [fa] aka quma internetansti janiw utjkaniti yanqhachawinakax, ukhamaraki justhasiwinakas.

Alireza Shirazi,software uka utt'ayirix blogueotuqin arsutayna [13], [fa] janiw qhanakit internet limpia ukaxa sasina, ukhamatix suma sartäwi chursp ukhax inas jan Facebook, Twitter, Flickr ukat Myspace ukanakax utjchispati.

Jichhax internet limpia ukat arsusi, inas jisna mä internet Halal [14] [en],inas Frankenstein virtual ukhamsasirakchispa. Kunjam sañ munapsta ukampirus internet iranix pachpakiskaniwa.