(Unibol) Indígena Boliviana Aymara «Tupac Katari» jach’a yatiqañ utax taqituqiw wayn tawaqunakan yatiqapxañapatakix jawsthapi, ukat yatiqaw tukuyxasinx pachpa markanakapar irnaqäwimp sarantapxañapataki. líder de la rebelión indígena del siglo XVIII jupan sutip aparaki, Bolivia markan jilïr irpirix 2008 maranw uka jach’a yatiqañ utx utt’ayätayna. Uksan 950 yatiqiriw qillqayasita, yatiqirinakax agronomía ingeniería de alimentos, ingeniería textil ukat veterinaria Zooctenia yatintañ thakhinakaruw mantapxaspa.
Jach’a yatiqañ utax Cuyahuani markan Titicaca qutathiyan jikxatasi, ukampirus jach’aptaskiwa. Yatiqirinakax phuqhatpach becanipxiwa. Ukampirus waljaniw uksar qillqayasir sarapxi, uksar sarañatakix aymara arut arst’asiriñapawa, kunalaykutï yatiqañ utanx aymara arut yatichasi. Uka yatiqirinakarux markanakapatw mä respaldo ukham churanipxi.
Mabel Franco, coordinadora del proyecto La Pública uksatx qillqt’iwa kunas jupanakan amtanakapaxa maysatsti, yaqha jach’a yatiqañ utaw munasi:
Yatiqirinakax pisin jakasirinaka ukhamaw utjapxi. Examen de admisión uksat 260 yatiqiritx 11 yatiqirikiw yant’aw sum churapxi, maysatsti curso preuniversitario uksatx 80% ukhanikirakiw yant’áwinx atipjapxi.
Unibol, La Pública, ukat Jaqi Aru (mä tama Internettuqin aymar aru sarantayiri) uka kimsaniw mä proyecto de periodismo ciudadano uka wakt’ayapxi, yatiqir wayn tawaqunakan sarnaqäwinakap uñt’ayapxañapataki. Mä yaticht’äwinw yatiqirinakax kunjams qillqt’apxasp ukx yatiqapxi ukat sitio web de La Pública uksan uñat’ayasiñapataki. Yaqhip yatiqirinakax aymara aru arst’añ yatipxiwa ukampirus qillqt’añx pachasipxiwa, yaqhipanakasti Jaqi Aru ukan yanapt’apampix aymarat qillqt’apxarakiwa. Walja qillqatanakaw español arun qillqata ukatx aymara aruruw jaqukipataraki. Jutïrinakanw aymarat castellan arur jaqukipat qillqatanakax uñt’ayataskani.
Aka Voces aymaras ukanw walja qillqatanakax uñjasi, jupanakax “social, medioambiental, sociocultural ukat educativo” uksatuqinakatw markanakapat qillqt’apxañapatak wakt’ayata.
Aka jach’a yatiqañ uatar puriniñatakix janiw jasakanti, Delia Mamani Callisaya, agronomía uksan yatiqirix utapanjamawa. Jupax nayrïr jikisrantawitw 2010 maran apaskan ukatwa arst’i, 63 yatiqir masinakaw jikisipxatayna. Deliax Orionda markat jutatayna ukatw akhamqillqt’i:
Wali kusisitatwa, jach’a yatiqañ utax juk’ampiw jach’aptaski. Jach’a yatiqañ utajax yaqha yatiqañ utanakat sipans mayjawa janiw kipkakiti. Akanx mä jila kullakapkirists ukhampxtwa janiw yatiqir masi ukax utjkiti. Sapuruw jupanakamp chikt’atapxta, kunapachatï maynix usuntkis ukhax thiyapatw yanapt’asipxta ukhamat jani pachasiñapataki, juk’amp nayraqatar yatiqäwinakamp sarantañataki.
Internado ukhamankañax saräwinakarus jach’anchayañawa.
Abidan Triguero Calle, jupax uka kipkarakiw jach’a yatiqañ utan jikxatasi. Oriundo markatw yatiqaw tukt’ayasin Cochabamba markaruw saratayna uksanx privado ukhamipanx janiw mantkataynati. Unibol utjatap yatisax ingeniería de alimentos uksaruw yatiqir sarawayatayna. Jupax Unibol ukan nayrïr semestre ukankan uksat qillqt’i:
Chiqpachans nayax akanx kunjamas uka uñjiriw jutta; nayrïr semestre ukax makiptäwayxiwa, ukatx cosmovisión aymara ukanak apawayta, jichhax kawkhatï jutkt ukxa amtasipuntwa, provincia Ingavi, municipio Jesús de Machaca, Lahuacollo markatatwa. Aka yatiqañ utax lup’iwixs turkakiptayituwa, ukatw Bolivia markamp wali waythapit jikxatasta.
Unibol yatqirinakan qillqatanakapax uñt’ayatakiskaniwa.