Mä sapa jan ch’axwäwinakamp América uraqin qamañatak purintäwitx patak phisqa tunka maranakaw phuqasxi: Gales jaqinak Argentina marakana

Primera casa de Gaiman, Chubut, Argentina. Imagen en Flickr del usuario Pablo Flores (CC BY-NC-ND 2.0).
El 28 de julio de 1865 se inició la migración galesa conocida como La Colonia, o Y Wladfa en galés en la provincia de Chubut, en la Patagonia argentina, cuando 150 personas desde distintos sitios de Gales viajaron en un barco llamado Mimosa, no en busca de riquezas, sino para salvar un estilo de vida amenazado en su tierra natal. En 2015 se cumplen 150 años de esta colonización, un caso único de una conquista pacífica en la historia del continente americano.
Pä tunka urunak saraxkipan waranq kimsaqalq patak suxta tunka phisqan (1865) maranxa mä patak phisqa tunka Gales markat mayj mayja chaqanakat jaqinakaw jutantapxäna, aka jutantäwix La Colonia sutimpiw sutinchatarakina, jupanakax mä warku (barco) Mimosa sutinin jutapxäna, jupanakax janiw quri layku jutkapxanti, jan ukax jakäwinakap qhispiyañatakiwa, kunatix uraqipanx jisk’achatanwa. Pä waranq tunka phisqan maranxa, patak phisqa tunka maranakaxiw aka mä sapa jan ch’axwäwinakamp aka Jach’a América uraqin qamañatak purintäwitatxa.
Asociación Gales-Argentina web laphix aka purintäw qamäwx juk’acharakiwa:
Colonia Galesa-x waranq kimsaqalq patak suxta tunka phisqan (1865) maran utt’asi, kunapachati patak phisqa tunka Gales markat mayj mayja chaqanakat jaqinakax mä warku (barco) Mimosa sutinin jutantapxana, Argentina markan aynachtuqina, Chubut uma jawirjan qamañataki.
Phisqa tunka maranak Gales jaqinak purintatatatxa, jichhürunakak Puerto Madryn Bahía Nueva-tuqina, Rawson, Gaiman, Trelew a Dolavon Chubut qhirwana ukat Trevelin Valle Hermoso (Cwm Hyfryd) Andes markanakax nayraw qallantatän utt’ayäwinakapaxa. Walja gales-anakat saphin jaqinakax Esquel-tuqins jakapxarakiwa, Andes qullunak kayuwjana; Comodoro Rivadavia, suyut jach’ jach’a marka; Colonia Sarmiento-n ukat taqapch Argentina markan jaksipxkiwa.
Gales-anakax suma qamañ utt’ayasipxi, ukanx galés arurakiw wali suma askirjam munatäna.
Ukanak uñakipasax Crónicas del sur del mundo akhamarak uñakipi:
Gaiman-ax patak phisqa tunka gales-anak nayrïr marka utt’ayatapawa, jichhür Puerto Madryn sutinïki anqäxanakaruw purintapxäna. Sarantäwinakapax Chubut uma jawirat Qullunakkamaw jan kuna ch’axwas uksa uraqin jakirinakamp sarantayapxana.
Aka Gales jaqinakax aksa uraqinakar mä amuyumpiw jutapxäna, jupanakax saräw jakäwinakap qhispiyañ:
Aka geles-anak jutirinakax mä amuyumpiw jutapxäna. Janiw kuna jan utjir (imantat) markanaks thaqañ amtkapkänti. Janirakiw qurs thaqkapkant qamiriñataki. Janirakiw yatxatiripxkanti. Jupanakax saräw jakäwinakap qhispiyañatakiw jutapxana, kunatix uraqipan jisk’achatanwa, ukatw mä uraq aka uraqin thaqapxän machaq gales marka utt’ayañatki. Jupanakax uraqi mayisax arup yupaychäwip ukhamarak saräwinakap jan chhaqañp mayipxarakina.

Capilla Bethel. Imagen en Flickr del usuario Pablo Flores (CC BY-NC-ND 2.0).
Gales marka jaqinakan saräwinakapatx yupaychäwipaw wali uñt’ata, aka saräwinakapax galesa-nak yupaychañ utanakaruw tukuraki, aka yupaychañ utanakax Chubut uma jawir lakanakan saririnak-uñakipirinakax uñakipapxaspawa:
Galese-nakax yupaychirinak markapxiwa. Jupanak pachpaw sapxi: “kunapachati mä inglés jaqix mä chaqar purix mä alakip uta utt’ayi. Kunapachati mä americano jaqix mä chaqar purix, mä yatiqañ uta utt’ayi. Ukampisa mä galés jaqix mä chaqar purix, nayrirx mä yupaychañ ut lurani”.
[…] galés yupaych utanakax, ladrill fachadanakamp ch’ukuntata ukhamarak chapa a dos aguas tichuniwa (techo), ukhamaw jupanakan utt’ayat markanakan aka chimpumpi wali uñt’ataxa. […] Akanakax janiw yupaychäw utanakakipxkänti jan ukax civile-naka, yatichäwinak ukhamarak taripäw utanakapxarakinwa.
Aka patak phisqa tunka Gales-anak Argentina markar purïw amtäwinxa, velero Mimosa warkut purintäw uñacht’ayapxi, ukarux puripxarakinw Martín Buzzi Chubut irpiri, Carwyn Jones Gales marka iripri, ukat yaqha uñt’at jaqinakampi.
Apanaqirinakax Twitter-tuqin jamuqanakamp jakkir jamuqanakamp, patak phisqa tunka maranak Patagonia argentina markar purïw amtkas uñacht’ayapxi:
Cultura del #Chubut ukhamarakiw patak phisqa tunka maranak galese-nak purïw mä wali jach’a phunchhäwimp amtapxi…. http://t.co/9ZYcT7xszh
— Patagonia Azul (@PatagoniaAzul1) julio 30, 2015
Masürux Puerto Madryn-tuqit Esquel-kamax 700 km. lurapta. #Patagonia #Chubut #Argentina #galeses pic.twitter.com/V0Yg9ZKhm5
— Guanaco Volador (@correunpaso) julio 30, 2015
#Galeses #Chubut markar patak phisqa tunka maranakat puritapa. Nayan qilqäwij ukat juk’amp jamuqanak qilqäwinakana (Crónicas)… https://t.co/SbUPf9nSl6 pic.twitter.com/lYKfZeUNHn — Crónicas desdel Sur (@TourSurDelMundo) julio 29, 2015
Categoria-naka

Jichha Latin America Histuryanaka
-
9 Sata qallta phaxsi 2020Bolivia
Aymar markax kunats Bolivia markan utt'asïwip jan amtañ munapki?
-
28 Anata phaxsi 2019Venezuela
Dijaawa Wotunnöi: mä jisk’a uñjaw yekuana aru jach’anchayañataki
Aruskipäwimp qallantama
Categoria-naka
Jichha amuy qillqatanaka
Anatäwin “gooooooool” qhichwa arun uñt'ayäwipa
Wali kust'atapuniwa. Muy interesante en idioma Quechua.
Yanapt’asiw amtax uraqpachat aynacht’at ayllunanakan janïr jan walt’äwinak purinkipan mapanak luri
El Proyecto es muy interesante, me dio gusto de traducir al Aymara. Pues que siga adelante...
Audio
Phaxsin qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2020 1 Qillqata
- Taypi sata phaxsi 2020 4 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2020 1 Qillqata
- Qasäwi phaxsi 2020 1 Qillqata
- Willka kuti phaxsi 2019 1 Qillqata
- Llamayu phaxsi 2019 1 Qillqata
- Achuqa phaxsi 2019 1 Qillqata
- Anata phaxsi 2019 2 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2018 1 Qillqata
- Sata qallta phaxsi 2018 2 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2018 2 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2018 1 Qillqata
- Jallu qallta phaxsi 2017 1 Qillqata
- Lapaka phaxsi 2017 2 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2017 4 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2017 2 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2017 6 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2017 2 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2017 6 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2017 8 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2017 3 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2017 5 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2017 7 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2017 7 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2016 7 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2016 1 Qillqata
- Taypi sata phaxsi 2016 7 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2016 8 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2016 7 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2016 3 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2016 6 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2016 4 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2016 2 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2016 6 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2016 12 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2015 5 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2015 6 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2015 9 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2015 10 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2015 7 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2015 12 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2015 9 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2015 7 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2015 8 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2015 4 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2015 6 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2015 4 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2014 5 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2014 6 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2014 9 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2014 5 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2014 4 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2014 5 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2014 9 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2014 6 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2013 6 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2013 5 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2013 4 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2013 11 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2013 11 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2013 12 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2013 6 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2013 11 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2013 17 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2013 19 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2013 19 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2013 16 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2012 15 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2012 16 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2012 15 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2012 10 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2012 17 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2012 13 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2012 9 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2011 15 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2011 11 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2011 12 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2011 13 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2011 19 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2011 13 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2011 14 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2011 14 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2011 13 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2011 15 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2011 16 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2011 8 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2010 12 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2010 8 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2010 5 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2010 1 Qillqata
- Achuqa phaxsi 2010 4 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2009 4 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2009 3 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2009 2 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2009 1 Qillqata
Wali askipuniw uraqpachan ukham may may markanakatpach irnqt'añaxa. Muy interesante trabajar sin importar las fronteras...