Mä sapa jan ch’axwäwinakamp América uraqin qamañatak purintäwitx patak phisqa tunka maranakaw phuqasxi: Gales jaqinak Argentina marakana

Primera casa de Gaiman, Chubut, Argentina. Imagen en Flickr del usuario Pablo Flores (CC BY-NC-ND 2.0).

Primera casa de Gaiman, Chubut, Argentina. Imagen en Flickr del usuario Pablo Flores (CC BY-NC-ND 2.0).

El 28 de julio de 1865 se inició la migración galesa conocida como La Colonia, o Y Wladfa en galés en la provincia de Chubut, en la Patagonia argentina, cuando 150 personas desde distintos sitios de Gales viajaron en un barco llamado Mimosa, no en busca de riquezas, sino para salvar un estilo de vida amenazado en su tierra natal. En 2015 se cumplen 150 años de esta colonización, un caso único de una conquista pacífica en la historia del continente americano.
Pä tunka urunak saraxkipan waranq kimsaqalq patak suxta tunka phisqan (1865) maranxa mä patak phisqa tunka Gales markat mayj mayja chaqanakat jaqinakaw jutantapxäna, aka jutantäwix La Colonia sutimpiw sutinchatarakina, jupanakax mä warku (barco) Mimosa sutinin jutapxäna, jupanakax janiw quri layku jutkapxanti, jan ukax jakäwinakap qhispiyañatakiwa, kunatix uraqipanx jisk’achatanwa. Pä waranq tunka phisqan maranxa, patak phisqa tunka maranakaxiw aka mä sapa jan ch’axwäwinakamp aka Jach’a América uraqin qamañatak purintäwitatxa.

Asociación Gales-Argentina web laphix aka purintäw qamäwx juk’acharakiwa:

Colonia Galesa-x waranq kimsaqalq patak suxta tunka phisqan (1865) maran utt’asi, kunapachati patak phisqa tunka Gales markat mayj mayja chaqanakat jaqinakax mä warku (barco) Mimosa sutinin jutantapxana, Argentina markan aynachtuqina, Chubut uma jawirjan qamañataki.

Phisqa tunka maranak Gales jaqinak purintatatatxa, jichhürunakak Puerto Madryn Bahía Nueva-tuqina, Rawson, Gaiman, Trelew a Dolavon Chubut qhirwana ukat Trevelin Valle Hermoso (Cwm Hyfryd) Andes markanakax nayraw qallantatän utt’ayäwinakapaxa. Walja gales-anakat saphin jaqinakax Esquel-tuqins jakapxarakiwa, Andes qullunak kayuwjana; Comodoro Rivadavia, suyut jach’ jach’a marka; Colonia Sarmiento-n ukat taqapch Argentina markan jaksipxkiwa.
Gales-anakax suma qamañ utt’ayasipxi, ukanx galés arurakiw wali suma askirjam munatäna.

Ukanak uñakipasax Crónicas del sur del mundo akhamarak uñakipi:

Gaiman-ax patak phisqa tunka gales-anak nayrïr marka utt’ayatapawa, jichhür Puerto Madryn sutinïki anqäxanakaruw purintapxäna. Sarantäwinakapax Chubut uma jawirat Qullunakkamaw jan kuna ch’axwas uksa uraqin jakirinakamp sarantayapxana.

Aka Gales jaqinakax aksa uraqinakar mä amuyumpiw jutapxäna, jupanakax saräw jakäwinakap qhispiyañ:

Aka geles-anak jutirinakax mä amuyumpiw jutapxäna. Janiw kuna jan utjir (imantat) markanaks thaqañ amtkapkänti. Janirakiw qurs thaqkapkant qamiriñataki. Janirakiw yatxatiripxkanti. Jupanakax saräw jakäwinakap qhispiyañatakiw jutapxana, kunatix uraqipan jisk’achatanwa, ukatw mä uraq aka uraqin thaqapxän machaq gales marka utt’ayañatki. Jupanakax uraqi mayisax arup yupaychäwip ukhamarak saräwinakap jan chhaqañp mayipxarakina.

Capilla Bethel. Imagen en Flickr del usuario Pablo Flores (CC BY-NC-ND 2.0).

Capilla Bethel. Imagen en Flickr del usuario Pablo Flores (CC BY-NC-ND 2.0).

Gales marka jaqinakan saräwinakapatx yupaychäwipaw wali uñt’ata, aka saräwinakapax galesa-nak yupaychañ utanakaruw tukuraki, aka yupaychañ utanakax Chubut uma jawir lakanakan saririnak-uñakipirinakax uñakipapxaspawa:

Galese-nakax yupaychirinak markapxiwa. Jupanak pachpaw sapxi: “kunapachati mä inglés jaqix mä chaqar purix mä alakip uta utt’ayi. Kunapachati mä americano jaqix mä chaqar purix, mä yatiqañ uta utt’ayi. Ukampisa mä galés jaqix mä chaqar purix, nayrirx mä yupaychañ ut lurani”.
[…] galés yupaych utanakax, ladrill fachadanakamp ch’ukuntata ukhamarak chapa a dos aguas tichuniwa (techo), ukhamaw jupanakan utt’ayat markanakan aka chimpumpi wali uñt’ataxa. […] Akanakax janiw yupaychäw utanakakipxkänti jan ukax civile-naka, yatichäwinak ukhamarak taripäw utanakapxarakinwa.

Aka patak phisqa tunka Gales-anak Argentina markar purïw amtäwinxa, velero Mimosa warkut purintäw uñacht’ayapxi, ukarux puripxarakinw Martín Buzzi Chubut irpiri, Carwyn Jones Gales marka iripri, ukat yaqha uñt’at jaqinakampi.

Apanaqirinakax Twitter-tuqin jamuqanakamp jakkir jamuqanakamp, patak phisqa tunka maranak Patagonia argentina markar purïw amtkas uñacht’ayapxi:

Aruskipäwimp qallantama

Amp suma, qillqirinaka Mantaña »

Guidelines

  • Taqpach amuy qillqatanakax mä moderadoran uñakipatawa. Mayat jilx jan amuy qillqatam apayamti, jan ukax spam ukjamaspawa.
  • Mayninakar yäqañamp uñjama. Jan wali amuy qillqäwinakamp qillqatanakax janiw aprobatakaniti.