- Global Voices Aymarata - https://aym.globalvoices.org -

Yekuana arun jan chhaqtañapatk juk’amp ch’amanchäwi

Categoria-naka: Latin America, Venezuela, Citizen Media, Ethnicity & Race, Indígenas, Juventud, Lenguaje, Rising Voices
/><p id=Saúl López, jilax tecnologías ukat comunicación uka kimsa apthapt'asaw tesis qillqt'awayatayna. Aka jamuqax iyawst'äwimp uñt'ayatawa.

Saúl López, Kuyujani yekuana [1] arun sutin waynax markapat arup yatxatatayna. Achil awichanakamp ukhamarak markan jïlir p’iqt’irinakamp aruskipasax mä jan walt’aw jikxatatayna, uka jan walt’äwix yekuama aruw niya chhaqtañampiski. Ukatw jupax tesis lurañ amtatayna, markapat juk’amp yatxatañaruw saratayna. Achil awichanakamp aruskipt’akasax yekuana arux niya chhaqtañampisk ukarak yatxatatayna.
Yekuanax [1] Caribe uksan jikxat’asipxi, maysatx maquiritare jan ukax makiritare ukham uñt’atarakiwa, Caura, Erebato ukat Nichare jawirakïs uksachiqanakan jupanakax jakasipxi, maysatx Venezuela uksanx Alto Ventuari uksan Parú ukat Cuminá jawirakïs uksanakans jikxatasipxarakiwa, 5.000 ukat 10.000 yekuana markachiriw utjaraki.

Saúl jilax Universidad Nacional Experimental Indígena del Tauca [2] (UNEIT) uksanw niya phisqha mara yatintatayna. Jupax uka jach’a yatiqañ utar mantkän ukhatpachapuniw (medios de comunicación social ukat TIC) apnaqañ chuymanïna. Jupax jach’a yatiqañ uta anqäxan mä videocámara apt’atapuniw sarnaqirïna, yatichäwi, yatiqirinakan tantachäwipa, kuna saräwinakatï utjirïk ukat jiskt’äwinak lurasa, sapa willküru urunakax kunjamtï (UNEIT) jach’a yatiqañ utan indígenas waynanakax sapa willküru urunakax pilut anatapxirikän taqi ukanakw videocámarampix waruqt’irïna (filmación).

Ukjamw walja (documentales, cortometrajes, registro de actividades comunitarias) ukanaka apthapiwayi, UNEIT uksan jikxatasi, ukhamataw educador bilingüe ukham titul jikxatawayi.

Mapa político del Estado Bolívar, donde se realiza el trabajo de investigación.

Mapa político, Estado Bolívar, kawkhantï yatxatäwix luraski ukaw uñacht’ayata.

Tesis ukan p’iqincht’äwipax akham sutincht’atawa: «Influencia de las Tecnologias de la Información y la Comunicación (TIC) en la oralidad Ye´kwana. Caso comunidad Jüwütünña del Alto Erebato – estado Bolívar», juk’ampis waynanakar uñt’ayañatakiw ukax lurata. Tesis ukax uñakiptaskiwa janiraw uñt’ayatakiti.
Uka luräwix Yekuana arur juk’amp ch’amanchañatakiw aski, ukanx kuna askinakatï utjki ukaw qillqt’ata, Venezuela, Caura ukat Ventuari jawir thiyan aski sarnaqäwipa. Uka yatxatäwinx achil awichanakar jiskt’äwix luratakan ukaw qillqata, ukakipkarakiw yatiyaw yatiyirinakar jiskt’awinakas tecnologías ukas qillqataraki.
Saúl jilax kunjams uka yatxaw lurawayi ukxat arxayt’astu:

Wali aski luräwiwa. Markajan awich achil jakirinakampix walja pachaw qunt’asisin aruskipt’apta, ukakipkarakiw markajan saräwinakaps yatxatta, ukat nayraqatax janiw yatkayäti jichhax tesis uksan qillqt’atäxiwa.

Yekuana arupan askinakapat arxayt’apxarakistuwa:

Jiwasan saräwisax arsuwinkiwa, khitiktantï ukax arusanki. Wali askiw amuyt’añax tecnologías ukat medios de comunicación social ukanakax jiwasan markasaru, cosmovisión, saräwisaru, mitos ukat juk’ampir ch’amanchapxaspa, yatichaw tuqix jilpachax wayn tawaqunakaruw yanapt’arakispa.

Tesis ukax 13 uru taypi sata phaxsitw may may (etnias) uksankir yatirinakarinakapar luqtatäna, (semana de la Resistencia indígena 2015) amt’askasina, ukax sapa Universidad Nacional Experimental Indígena del Tauca uksan apasirïtayna. Tesis ukasti qaqinin iyawst’atarakïnwa
Jichhax Saúl jilax (UNEIT) uksan yatichirixaniwa, maysatx sur de Venezuela uksan (indígenas) markanakan yaticht’äwinak (talleres) wakicht’aski. Uksat akhamrak arst’i:

Yaticht’awinakan amtapax yaqha (etnias) utjirinakar jach’aptayañatak amuyt’ayañatakiwa, kunja askis arusan juk’amp jach’anchayañaxa, ukakipkarakiw kawkïr yänakas arusar ch’amanchañ yanapt’istap taqi ukanakaw thaqhaña, ukhamat arusax jan chhaqtañapataki, taqi ukanakaw markanakar amuyt’ayatäni.