- Global Voices Aymarata - https://aym.globalvoices.org -

Chile markan nina naktäwinakax walpun jaqinakar arusiyi, mapuches ukat jan chiqa yatiyäwinakampiw uñch’ukisiyi

Categoria-naka: Latin America, Chile, Citizen Media, Desastres, Media & Journalism, Política
[1]

Aka jamuqax Creative Commons. Dominio Público ukat apsutawa.

Chile marka uksanx nina naktäwinakax nayrurünakataw 15-n chiqawjanakaruw ninax nakhantawayatayna, ukxata arusiwinakax redes socials ukanakanx walipuniw utjawayi. Kunats uka nina naktáwinakax utjpach ukax janiw suma qhan yatiskiti, jan jark’aqaw utjatapata jan ukax sequie ukaw Chile marka uksanx niya kimsa qallqu mara [2] utjawayi ukalaykut ninax naktpacha ukax janiw sum yatiskiti.

Uka nina naktaw utjatapxatx juchanchäwinakax waljaw utji, Rodrigo jilax Twitter ukanx akham qillqt’i:

Yaqhipanakax Mapuches ukat Chile markan jilïr irpiripamp [4] uñch’ukisiyi, uka nina naktatapatx aka markaruw juchanchañ munapxi [5].

Pablo Simonetti qillqirix k’umitänawa:

Periodista Lucía López jupax uka jan walt’äwinakatx amuyt’atarakitaynawa:

Uka nina naktaw utjatapatx markan yanapt’asiwipax [9] uñjasirakiwa, markan jilïr irpirinakapax yanapx mayipxiwa, kunayman tuqitw [10] uka nina naktaw utjk ukar yanapt’añatakix thaqhataski, mayax Bitcoin apnaqäwis [11] utjakirakiwa.

Nina naktäwix sarantaskakiwa [2] kunatï uka amtanakax utjk ukar atipt’añ muni. Ukhamipanx yaqhip qillqt’irinakax mäk p’arxtapan ukhamat yanapt’awinakax utjañapatak sasin sapxi, kunaymanipuniw arunakax ist’asi, ukampirus janiw chiqpach yatipkiti.
Pousta yatiyaw qillqatanxa, Jaime Villarreal [12] jupax ullirinakaparux sumpach yatiyaw ullart’apxam sasin mayitayna:

Ukham jan wañt’aw taypinxa, juchanir thaqhañax jasakiwa. […] Kunjamtï redes ukan thaqhapk ukax p’inqasiñjamawa, mä tama mapuche jan ukax subversivo jupaw sasin sapxi. […]

Utjaskakiwa:

Maysatx Chile markan kunapachatï markachirinakax usuntat jikxatasipk ukxatx janiw khitis arsupkiti […] akax janiw calentamiento global ukan juchapakiti. […] científicos jupanakax sapxiwa: calentamiento global ukax chiqawa. […]Jutïr pachar aski jutäwi.

«[Yatiyaw yatiyirinakax] kunapachay jan walt’awinakax utjch ukhakiw jutañ yatipxi»

Maya yatiyäwix niño satak ukan jan walt’aw utjakan ukarakiw wal uksan aksan arusiyäna uka niño ukax Portozuelo [13], Bio Bio [13] uksan markanw jan wañt’aykanti:

Kunapachatï jan walt’awix utjk ukhakipuniw jutapxi, nayarax aka markax janiw kawkans uñstkanti […] jichax SuperTanker ukaw jutaski, nayrax akan utjkis uka chhixwiririnakax (helicópteros) jutapxirikänti. Nayrax janiw umas nï kunas utjirikänti, jichhax ukham jan walt’äwinak utji ukatx jaqinakax uñjir jutapxiwa, taqi kuna waxt’apxi, taqi kuna lurapxi, ukampirus nayra maranakax janiw khithis markachirinakat jiskt’iris jutapkänti.

Uka nina naktäwinakax políticas forestales uksar k’uwinaks utjayarakiwa, uksan walja tamanakaw utji jupanakarus juchanchcapxarakiwa ukham sasinw El Desconcierto [14] ukanx yatisi:

Temuco, Araucanía uksankir markawa, uksanx sayantawiw utji […] Chile marka irpiriruw ukatx Congreso de la República uksaruw mä qillqat uksaw mayiwinakapax uñt’ayasini