- Global Voices Aymarata - https://aym.globalvoices.org -

Jisk'a markanakan mayacht'asiwipatx p'arxtapxpan»: Maxico markanx mä kullakaruw vocera ukhamarak jutïr chhijlläwin candidata sarañapatakiw chhijllapxi

Categoria-naka: Latin America, México, Citizen Media, Elecciones, Ethnicity & Race, Good News, Governance, Human Rights, Indígenas, Política, Women & Gender
Imagen tomada de la cuenta de Twitter del Congreso Nacional Indigena: @CNI_Mexico

Imagen tomada de la cuenta de Twitter del Congreso Nacional Indigena: @CNI_Mexico [1]

28 uru aka llamayu phaxsitx México markan Congreso Nacional Indígena (CNI), [2] uksan (pueblos originarios) chikanchasirinakax Ejército Zapatista de Liberación Nacional (EZLN) [3] uksat ch'amancht'atax María de Jesús Patricio Martínez juparuw Concejo Nacional Indígena de Gobierno (CIG) [4] uksan vocera ukham sarantañapatak chhijllt'awayapxi, jutïr 2018 maran jilïr irpiriñatak chhijllaw utjkan ukan candidata ukham sarantañapatak [5] amtampiw chhijllt'ata.

Maymarax phisqhïr Congreso Nacional Indígena [10] utjkän ukanw uka amuyux uñstawayi.

Congreso uka luraw tukuyasinxa, 20 mara utjatapta, CNI uakt EZLN ukanakax aka amtx qhanancht'xapxänwa, «Que retiemble en sus centros la tierra» [11] sasin suticht'apxäna, ukat akham sarakinwa:

Wasitamp sañäni jiwasan ch'axwasax janiw poder ukampikiti, janiw thaqtanti; pueblos originarios ukat sociedad civil ukanakaruw mayacht'asisin aka jan walt'äwir sayt'ayatañatak jawsathapiñäni.Kawkhanktantï kunjamaktantï ukhampach askin jakañataki.

CNI,ukan qhanancht'äwipa, 523 marka, 25 estados del país ukat 43 pueblos indígenas, ukhaniw maymar jallu qallta phaxsin vocero ukan aka llamayu phaxsin chhijllt'asiñap amtxa iyawst'apxäna.

CNI Yatiyäwipanx [4] Concejo Indígena de Gobierno (CIG) uksatuqix akham qhananchäna:

CIG ukaw nayranki, CNI ukan amtapar jach'anchayañataki. Aynachanqasin kunjams aka marka irpxaruñatak ch'amancht'asiwaytanxa. Ukhamtw markanakax mayacht'asiwaytan ukhamt jiwasanakar jan walt'äwinakax aynacht'aykist ukar uñjañataki. Yaqha política lurañax mayacht'asisin amtañarakiwa.

CNI ukat EZLN ukanakax candidata ukhamañapatak ch'amanchiw sasinw mayipxi maysatax vocera ukarus ch'amanchapxarakiwa:

Jupaw Concejo Indígena de Gobierno uksan markpachar uraqpachar aru apani. Jupaw markat aru uñt'ayäni, juparakiw jiwasani.

Chhijllt'aw tantachäwinx 60 (pueblos indígenas) ukhataw niya 848 markachirinakax purt'apxatayna, comandancia general EZLN uksat ukakipkarakiw puripxatayna.

María de Jesús Patricio Martínez, médica tradicional ukhamawa, Nahua de Tuxpan, Jalisco, uksatarakiwa, 2010 maranx akham [14] amtanxa:

Mä tamax manqhat alayar aptatañap muntxa, taqinin amtanakapax yäqatañap untxa.

Uka video ukanx vocera, ukham chhijllt'atapaw uñjasi, ‘Marichuy'jan walt'äwinak qhanstayañatak ukham chhijllt'atatwa.

Jilïr irpiritak chhijlaw 2018 maranx nayraqat candidaturas ukanakar katuqani, ukampirus Séptimo de la Ley General de Instituciones ukat Procedimientos Electorales uka pankan [15] mayiwiparux phuqhañjamawa, ukan mayiwinakax aknïrinakawa: asociación civil, mä cuenta bancaria jist'araña, ukat Servicio de Administración Tributaria ukar qillqantayasiña, uka phuqhasinx 1% ukhaw padrón electoral nacional ukan qillqantayasit markachirinak tanthapiña,

Vocera del CIG ukan candidatura ukax phuqhasinit ukaw suyt'ataski. Congreso Nacional Indígena ukan arst'awipax akhamawa: Mä Mexicox janipuniw jan jiwasampixa!» chhijllawi 2018, aka jach'a uñacht'awx imapunim mapa político uka arunakax amukt'ayatakan uk ucharakima.

María de Jesús Patricio Martínez, vocera jupan aruanakapaw aka video-nx ist'asi:

Chikanchasiwisax jakäwiatawa, markanakasax walja maranakaw jan wal uñjat uka turkakipañatakiwa.