Aymar markax kunats Bolivia markan utt'asïwip jan amtañ munapki?

Wila punchunakan ulaqapa, Llumpaqa 11  2020, Achacach Marka-Qullasuyu. Jamuqa: Elias Hilari Quispe

Aka 2020 marankasina, 195 Bolivia markan yurïwipanx kunayman k'umïwinakaw llika taypin uñjasiniwayi. Aymar  llikachirinakaxa, Jeanine Añez marka irpiri warmin lunthatasitapatajan qullasiñtuqin ukhamarak yatiqäw yatichäwtuqin  yanapatapat walpun arusiniwayapxi. Ukhamarak aka markan utt'asitapax janiw taqinitakikataynat sasaw saniwayapxi. Juk'ampis aka kuruna ispañulat t'aqaqtäw urux janiw kunat sapa llumpaqa 6 amtañäxaspati, sasaw sawayapxi.

Aymar markaruxx pusi jichhapach markanakaruw t'aqanuquniwayapxatayna: Wuliwya, Pirwa, Ch'ili ukatsti Arjintina. Kimsa waranqh waranqh aymaranakaw aka markanakanx utjapxatayna. Ukhamarak arupax Qullan Aymar Jaqi Aru sutiniwa, jichhürunakanx aymarat uñt'atakixarakiwa. Juk'ampis yapump uywampiw qamasipxi, ukhamarak wali kusa alikipanakapxiwa. Ukatsi, laq'apachatpach utjirinakax 62,2% (sapa patakat suxtatunk payani) ukhapxataynawa.

Aymaranakax amuyasxapxiwa, ukhamarak jach'a utanakans  markap pachpata, yatiñanakapata, yapuchäwinakapata, uywa uywañanakxata, marka apnaqañxata juk'ampinakat yatxatxapxi. Ukatsti jach'a yatxatäwinakapanx uka yatiñanakapat uñacht'ayxapxi. Maysatxa, aka yatxatäwinakax janiw uka misti anqat jutir jaqinakan qillqatakataynati,  imantapxiritaynawa.

Elias Ajata Rivera arunakat yatxatat wali uñt'at “Aymar Yatiqaña” tama apnaqir jilax, Facebook llika qillqatapanx mä jamuq qillqat qillqt'awayatayna. Aka Aymar Yatiqañ tamanx 109.767 ukha jaqinakaw chikañchasipxi.

RESPUESTA A LOS SEGUIDORES QUE NOS ESCRIBIERON PREGUNTANDO POR QUÉ NO PUBLICÁBAMOS ALGO ESTOS DÍAS. Janiw phiñasipxätat…

Geplaatst door AYMAR YATIQAÑA-Aprender Aymara con Elias Ajata op Vrijdag 7 augustus 2020

Uka qillqatapanxa, siwa: “Akanx janiw aka markanakan urupax amtatäkiti ¿KUNATA? – en esta página no celebramos los días de independencia de estos países ¿PORQUE?”. Uka jiskt'amp jiskt'asaw kunats aka markanakan utt'asiwipax jan amtañ wakiski ukatuqitx arkirinakaparux amuyt'ayaniwayi:

Porque los días en que estos países celebran su independencia no fueron independencia para los aymaras. Las condiciones de explotación continuaron o empeoraron para nosotros.

Aymaranakax aka marka utt'asitapatx «punkusiña» ukax janiw tukusinkiti, ukhamarak uka patrun jaqinakax jan kunak jiwkatayasipkakiwa, ukhamarak qullqs wiq'susipkakiwa:

La independencia de estos países donde vivimos los aymaras no fue la liberación del aymara, fue un cambio de «amo», pasamos de los abusos de los españoles a los abusos de sus hijos.

Alayatpach apnaqirinakax  aka marka utt'asitatx aymaranakarux t'aqhisiyanisipkakiwa, janiw aymaranakarukiti, jan ukasti taqi aymarjam markanakaru. Ukhamankasinwa, 1952 Marka Ch'axwäwix purintaniwayi, ukhatwa mä juk'ita ch'ujtaniwayi, janiw aka marka,irpirin chhijlläwinakapatakis chhijllayatakanati, uraqinakas janiw aymaranakankataynati. Jichhakamas  jan purapat uñjasiña ukhamarak jisk'achasiñax aka uraqin laq'a pachat utjir jaqinakatakix utjaskakiwa.

Jilata Ajatax, aymaranakax   Tupak Katari, Zarate Willka, Santos Marka T’ula jupa jilanakpan ¨jichhakamax utjasipktan sasaw arxatt'aniwayaraki. Maysatxa,  Simón Bolivar, Antonio José de Sucre, José de San Martin, Bernardo O’Higgins uka jaqinakan sutinakapx yatichäwinakan munay jan munakiw amuy khakhantaniwayapxi, sasaw saraki.  Juk'amp amuyt'añatakix Simón Bolivar jaqix   “Más ignorantes que la raza vil de los españoles” sasaw jisk'achiritayna.

Ukhamatwa, jilata Ajatatakix aka markan utt'asïwip amtañax jan wakisxiti.

Ukham jilata Ajatan arsutaparux waljan llika taypin llikachirinakaw «jallalla», “Cierto, no se puede celebrar una falsa independencia que nos enseñaron en los colegios, todo fue una patraña. Fue la independencia de los criollos,» sasin jaysaniwayapxaraki. Waljan jila kullakanakapuniw uka amuyux walikipuniw sasin sawayapxaraki, mä juk'anisti ukham amuyunakax q'aranakaruw jisk'achi sasaw sapxaraki.

Ukxaruxa, panin wali yatxatat k'uk'u aymar yatichirinakaxa,   Pablo Mamani ukhamarak David Quispe uka pachpa amuyumpirakiw aka marka utt'asïw urunx aruntawayapxaraki.

Bolivia es inviable sin los indios, salvajes, alteños, masistas…195 años de la republica neocolonial no enseñó nada?

Geplaatst door Pablo Mamani Ramirez op Woensdag 5 augustus 2020

Uka qillqatanakanxa, «indio», «salvajes», «alteños» ukhamarak «masistas» arunakaw uñsti. «Alteño» uka arux aka El Alto Aymar markan utjasirinakapatakiwa, juk'ampis aymar qhichwa jila kullakanakaw utjasipxi. «Masista» uka arusti Movimiento Al Socialismo  MAS, uka arkirinakapatakiwa, juk'ampis jan wali arut uñjataw Añez warmin arkirinakapanxa. Ukatsti, uka arunakax aymar qhichwa juk'ampis aka markan laq'apachat utjirinakapar jisk'achjañatakiw arusipxi.  Ukhamatwa, Mamani yatichiri jilatamp Qhisphi yatichiri jilatampix aka Bolivia marka utt'asiwipatx arsuwayapxi, juk'ampis aka markax janitix aymaranakäkasp ukhamarak jan  qhichwanakäkaspaxa, janiw kunäkaspasa, sasaw saniwayapxi.

Juk'ampis aka Bolivia tuqix wali qhuru arumpipuniw yatxatat irptiri ukhamarak yatichiri Felipe Quispe Huanca jilatax arsuwayaraki. Mä tiliwishun aruskipäwinx arunakapax walpun aka markpach uñxtayawayaraki. Waljanipuniw ukax chiqapuniskiw sasin sawayapxi, mä qawqhanisti, uñisisiñ amuyuwa sapxarakiwa.

Bolivia tuqitx akham sasin arsuwayi:

“No soy boliviano… soy del Qullasuyu, de la nación aymara…tengo idioma, religión, territorio, filosofía…no me gusta vivir bajo la manga del opresor”

Maysatxa, mayni Rafael Quispe sutin jaqix (Director General del Fondo de Desarrollo Indígena) uka Áñezamp chikañchasisax janiw uka ispañul jaqinakar uñisxsnati, sasin arxatasiwayaraki:

Nuestros hijos indígenas ya son de clase media, estudiaron y son profesionales. No pueden seguir viviendo con rencor de hace 500 años, no pueden seguir odiando al k’ara [palabra quecha para invasores]. Todos somos bolivianos y debemos unirnos para que el país progrese.

Ukhamatwa, Mallkump ukhamarak Rafael Quispempix walja kunanak aruskipawayapxi. Juk'ampis kunjamats aka markan nayra laq'apachatpach qamirinakax jisk'achatakisipki, ukhamarak kunjamats yaqhip aymar qhichwa jaqinakax q'aranakatak irnaqasipki. Taqi ukanakat aruskipawayapxi. Uka aruskipäwimpixa, Bolivia sutin markax kunjamakitix uk qhanstayawayapxi.

Ukjaruxa, waljaninakapuniw aka Bolivia sutin markatx k'umiqaniwayapxi. Yaqha nayra Universidad Pública de El Alto-UPEAQhisphiyir Qhisphi p'iqiñchir yatichirix akham arunakampiw arst'awayi:

“Nada que celebrar 195 años de bolivia, continúa la masacre y el genocidio llegados hace 488 años a estas tierras con la invasión, ejercidos con la colonización, practicados en la república… continuados en el estado. osan decir «independencia», pero hay extranjeros gobernando con dictadura y tiranía.”

3 Amuy qillqatanaka

Aka jayst'äwir jist'antama

Aruskipäwir chikancht'asima (unete a la conversación) -> Victoria Tinta Quispe

Amp suma, qillqirinaka Mantaña »

Guidelines

  • Taqpach amuy qillqatanakax mä moderadoran uñakipatawa. Mayat jilx jan amuy qillqatam apayamti, jan ukax spam ukjamaspawa.
  • Mayninakar yäqañamp uñjama. Jan wali amuy qillqäwinakamp qillqatanakax janiw aprobatakaniti.