Akasti wali aski yatiyaw ajllïwiwa Indigenous Rights.
Nä 98 Banglades jaqinakaw sapa 100katxa (%) Bengalis ukjamapxatayna ukjamarus Banglades arrakwa parlapxiritayna. Ukjamarus yaqha jisk’a markanakax akirinakawa Chakmas, Khasi, Santhal yaqha markallanakampix mä waranqhan waranqhapxa jilarapxiwa. Chakmanakaxa Tibeto-Burman sutinipxatayna, akanakasti Himalayanakat jutiripxataynawa.
Aka phaxsinakakiw Banglades tuqin nayra maranakatpach (indigenas) jaqirinakaxa wali tantacht’asiwayapxatayna , arsusiñataki , ukjamarus Jach’a Kamachinkxañataki. Janiw jupanakax uka 1972n maran utt’ayatakis uka kamachinx uñstapkataynati.
Parlamentario tatanakax sawayapxarakitaynawa jupanakarux jisk’a grupos etnicos ukjamakipxiwa, ukjamarus yatiñaspawa jupanakax khitipxapunisa, uksa, sasakiw aruswayapxatayna .
Akatuqinakat yatiñapPramod Mankin tatax sawayarakitaynawa sasina:
“Uka jil kullakanakax Jach’a Kamichinkxañapawa, ukatsti kunam uñt’atapxarakini?”
Monjurul Haque at the Indigenous Bangla blog akjam [bn] qillqt’aniwayi:
শাসকদের পক্ষে বলা হচ্ছে- ‘পাহাড়িরা পাহাড়ের আদিবাসী নয়’! ‘বাংলাদেশের সংবিধান মানার কারণে পাহাড়েও বাঙালিদের সমান অধিকার’। ‘বাংলাদেশের সংবিধানের আলোকেই পাহাড়িদের বাংলাদেশের নাগরিক হিসেবে সমতলের নাগরিকদেরকেও মেনে নিতে হবে’। অসহায় গরিব সেটেলারদের ধরে ধরে পাহাড়ে পাঠানোর পর বলা হচ্ছে-‘পার্বত্য চট্টগ্রামের চাকমারা বার্মার আরাকান প্রদেশ থেকে এসে এদেশে বসতি স্থাপন করেছে এবং তারাই বহিরাগত!’
Inas Bangladesh jil kullakanakax uka colonizadores ukanakamp jan uñjatapxchinti.
![406786 [640x480]](https://globalvoicesonline.org/wp-content/uploads/2011/07/406786-640x480.jpg)
Nayrapachatpach Bangladesh jil kullakanakax aka Chittagong Hill Tracts ukankapxiwa. Aka Anwar Hussain ukan jamuqatawa. Copyright Demotix 7/8/2010.
আদিকাল থেকে আমাদের নিজস্ব ভাষা, সংস্কৃতি, কৃষ্টি, আচার-আচরণ একই, এর কোনো পরিবর্তন হয়নি। আমরা এই দেশের ভূমিজ সন্তান। আমাদের পূর্ব-পুরুষরা কারো জায়গায় বা অন্যকারো দ্বারা বসতি স্থাপন করেনি। তারা এই দেশের বন-জঙ্গল পরিষ্কার করে নিজেরা চাষের উপযোগী করে ওই অঞ্চলে প্রথম বসতি গড়েছে। দেশ বিভাগের সীমানা নির্ধারণ করার আগেই তারা বংশ-পরম্পরায় সে সব এলাকায় বসবাস করছে।
Sarkar Amin amuyarakiwa [bn] akax kunamaskisa uka:
মঙ-মঙ বান্দরবানের এক পাহাড়ে তোমার সঙ্গে পরিচয়। আমি বাঙালি তুমি পাহাড়ি। তুমি আর্টিস্ট। আমি কবিতা লিখি। আমাদের দ্রুত বন্ধুত্ব হলো। তোমার নিষ্পাপ হাসির আড়ালে কোনো কষ্ট কি ছিল বন্ধু?
সংকট আছে। পাহাড়ের জনতা জাতিসত্তার সাংবিধানিক স্বীকৃতি চায়। আদিবাসী হিসেবে অভিহিত হতে চায়। শান্তিচুক্তির ন্যায়সঙ্গত বাস্তবায়ন চায়। বাংলাদেশের শাসক শ্রেণী আদিবাসীদের শতভাগ সাম্যমূলক অধিকার দিতে এখনো আগ্রহী নয়। দুঃখ ও সংকটের এটাই মুল কারণ।
Mong Mong, khaysa Bandarban tuqinwa uñt’aniwayasma. Ukjamipansti Bengali uka jaqitwa jumasti uka tribu tuqitatawa. [..]
Ukjamasti jan walt’awinakax utjaskakipuniwa. Nayrapachatpach jaqir jil kullakanakaxa indigenas ukjam uñt’atañ munapxi, gobiernunkir qamir jaqinakasti janiw uñkatañs munapkiti. Taqi ukanakaw janipun walt’aykiti.
Jewel Bin Jahir kamispunraksti jan arusa, sarawinakasa jan Jach’a Kamachinst uñt’ayatanisti [bn] , sasina:
আমরা আমাদের বিজু, বৈসু, কারাম, ওয়ান্না, সোহরাই দ্বারা নিজ নিজ শ্রেষ্ঠত্ব প্রমাণ করতে চাইনি। আমাদের সাংসারেক, লালেং, শারণা কেন্দ্রিক বিশ্বাস কখনো অন্যের উপর চাপিয়ে দেওয়ার চেষ্টা করিনি। আমাদের আচিক, চাকমা, ককবরক, ঠার, মুন্ডা, সান্তালী ভাষা দিয়ে জগতের অন্য কোন ভাষার উপর আধিপত্য প্রতিষ্ঠার চেষ্টা চালাইনি।
কিন্তু তারবাদেও আমাদের হাবা-জুম, জংলা-জঙ্গল সব দখল হয়ে যায়। আমাদের নিজ নিজ মায়ের ভাষা কোনঠাসা হয়ে পড়ে। আমাদের আপন আপন বিশ্বাস অশূচি হয়ে যায় দাপুটে বিশ্বাসের প্রতাপে।
Bangladesh ankax markanakmp kunkanchayir ministrux janiw akch’a walikis indigenas sañax, arsuñassasaw sawayatayna:
«jupanakax minorias etnicas sat uñt’atapxiw.» Sasaw sayatayna.
Jupast saskakiwa:
“Ukjamarus janiw Banglades jaqinakax ukjam munapkaspati.” Sasina
“ Bengalees jaqinakax janiw colonizadores jaqinakapkiti, janirakiw jayat jutirinakapkisa.”
Biplob Rahman,Mä bloggerusti: Gobierno tuqinkiranakaxa janiw indigena ukjam jaqinakax aka Bangaldes markanx utjkiti sasaw sapxi, siUkatsti aka Naciones Unidas tuqinkirinakax parlapki ukasti?, sasaw wali phiñasita arst’asiwayarakai recent rebuttal [bn]:
Biplob uka qillqirix amtayarkiwa aka Sheikh Hasina primer ministru juparuxa sasina: Jumax aka dia internacional de los indigenas del mundo uka tuqinx arst’awaystaxaya, Banglades tuqinx indigenanakax utjapxituwa,sasina. Ukatst janit amatastasti, sasina.
Akaxay qillqawinakaxa sasaw uñacht’ayaraki [bn] [bn].
জানা গেছে, ‘আদিবাসী’ অভিধা ব্যবহার করলে সরকারকে বিভিন্ন জাতিসংঘের সনদে স্বাক্ষর করতে হয়। সে ক্ষেত্রে পার্বত্য চট্টগ্রামসহ দেশের আদিবাসী অধ্যুষিত অঞ্চলে মানবাধিকার লঙ্ঘনের ঘটনায় জাতিসংঘের সরাসরি হস্তক্ষেপ করার সুযোগ থাকে। এ পরিস্থিতি এড়ানোর জন্যই বাংলাদেশ সরকার কৌশলগত অবস্থান নিয়েছে। এ ক্ষেত্রে এ দেশের প্রভাবশালী রাজনৈতিক দলগুলোর অবস্থান অভিন্ন।
Uraqpachanxa nä 370 million indigenas sutimp uñt’at jil kullakanakaw, 70nk jach’a suyu markanakanx t’aqhisisipkatapaki, jan wal uñjatasipkaki. Aka Banglades tuqinkirinakasa pachpasipkataparakiwa.
Akasti wali aski yatiyaw ajlliwiwa. Indigenous Rights.