Jakaskiwa. Pasir simanaxa, marka irpiri ukjamarak Cuba markan nayrar kunkañchayiripax 87 maranak phuqhawayi. Juk'ampis, Uma wat'an nayrïr amuyunak kunkanchayiri, Fidel jupax askimp jan askimp jallallt'äwinak anqa markanakat katuqawayi (ukjamarak jiwañapatak jawilt'awsa): Venezuela markan machaq chhijllt'at Nicolás Maduro piqt'ripax tuiteó Fidel jupatak “Aski mara phuqhäwi” sawayiwa, ukampis Madrid, uksar ikapnukut cubanos jupanakax amt'asipxarakinw uka mara phuqäwipa mä atawas qallt'asitaw “Castrismo amuyux imantataphana” sapxäna.
Mä apayanitacomunicado “Colombia qullunakatpacha” ist'asi, FARC (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia) uksa tamankirinakax Fidel mä maramp phuqhiritakix arunta apayanipxaraki, wali chhamamp ch'iqa tuq jan walinak kunkimp chhaxwirinakan amuyt'asiñatakiw sasin ch'amañcht'apxi, ukjamrak uksanakn irpirit uñt'ata ukjamarak aski yatichäwinak “chiqpach khuskhan jakaña, chiqana ukjamarak markasanpach sayt'asiña” uñacht'ayatapata.
FARC uksan irpirinakax janiw jupanakakikit Comandante-r ukjamat arunturixa –América Latina ukjat juk'amp jayaru, Fidel jupax kunayman ch'iqatuq amuyun ch'axwirinakampiw musparkay amuyunak walja maranak kunkanchayi. 1959 maran nayrïr amuyunak arsutata, kawkhantix mä janq'u urphilax kallachipar tuyxatkäna ukatx mayax parlañatak uchat yäru, Fidel ukjamarak iyawsäw tuqit irpirinkakampix [en] historiadores sat yatxatirinakatakiw aski amuyunak khuskhat uñacht'ayapxi. Muspharkay amuyun jaqiruw tukuwayi, jupar q'ayachirinakataki ukjamarak jupar k'umirinakatakix walt'ayir ukjamarak jan walt'ayir irpiriwa..
Fidela-tak mä “mara phuqhäw jamuqa”, bloguero Ivan García [en] jupax Fidel irpirin jakaskatapatx jan amuykay arunak amuyt'arakitäna. “[Fidel Castro-ru] walja kutiw juparuw jiwataw sapxi, kunapachatix jiwax jupar katjan ukjax taqiniw chansapachaw sapxani”. Chiqapuniwa, jaya pachaw jiwax niyas Fidel jak'ankasp ukjam amuyasïna, kunas kamachpacha ukataq maranakan jupan jakäwip tuq jan walt'ayirinakampixa. (juk'ampis Estados Unidos marka irpirinak tuqita), ukjamarak jiwañapat arsurinakampixa [en]. Awisakiwa, uñch'ukirinkax Fidel jupan amukitapatx amuyt'apx niyas jan kutt'añatak sarxchini sasa, ukatx tuitósfera jan mayampitakis chhaqtayapxi, Juk'ampis Comandante-r jamuqanak tuq uñachayañataki ukatx amuyunakap arusuñataki.
Jichhas jiwañarus usuñamp sallqjkasp ukjamaw amuyasi, janir jacha marka irpir amparanakapar purkasa, jupax jakaskakiwa. Carmena Lira periodista-rux “jiwañarux purtwa, ukampis ukatx wasitat jakatatantxa ”, sasaw satäna Saade mä aruskipawina, La Jornada en 2010 uka yatiyäwinak qillqatataki, walja phaxsinakat kunapachatix jiphill tuqin cancer sat usut qullayaskan ukjata.
Lakan chiqa phaxsinxa, mä qawqha blogueros jupanakax khaysa uma wat'an Fidelan jakäwipxat jupanak tañatak amuykipt'aniwayapxtäna, maynix mä qhankaspas nayra pachat sipans ukjam amuyt'i. Aka Wayna Cuba marka, Harold Cárdenas tatax Fidel juparux mä “jach'achkay jaqi”ukjamaruw uñji:
En algún momento tuve que definir qué postura tomar hacia Fidel, cómo interpretarlo, opté por encontrar en él a un ser humano con virtudes y defectos como cualquier otro. Alguien dotado de un desinterés extremo, inclinado hacia el altruismo, dotado de disímiles armas sicológicas y de un liderazgo natural. Alguien que también se equivoca, que compartió los prejuicios sociales existentes en los 70 y tuvo poco tino para escoger a las generaciones que lo relevarían en el cargo. Es decir, un ser imperfecto pero humano como yo, con el semidiós no podría identificarme nunca. Este Fidel que lucha, se equivoca pero lo vuelve a intentar una y otra vez, ese me parece admirable.
Mä akatjamaw kunjams Fidelan amuyunakaparux sayt'asi sasin amuyasta, kunjams jupat amuyt'axa, ukatx jupar mä ch'ikhi jaqirjamaw uñjtha ukjamarak mä jan walt'awin khuskha jaqiruw uñkataraktha. Mayni khithirutix yanapt'añax utjki, qhipürunakar uñtas sarnaqiriru, walja ch'axwa amuyunakani ukjamarak mä p'iqinchiriru. Khithitix pantjaski ukjama, 70 maranakan jan walt'äwinakax utjkan ukanaks uñsjiri ukjamarak pisi chuymanpiw sullka wirinakar markap irpiritak uñjaraki, janiw yaqha jupjam utjkasphati sasa. Sañäni, mä pantjasir jaqi ukampis nayjam jaqi, niya tatiturjamati uñjsna ukjax janiw jupamp chikachaskiristi. Aka Fidel khithitix ch'axwki, pantjasiwa ukampis mayampis yaqhanpis yant'askakiwa, ukaw musphkaya..
Ukañkamax Cárdenas jupax Fidel-ruw jupakipk uñti, Ivan Garcia qhañacht'arakiw mä marka piqiñchirjamaruw qhanañcht'ayi:
Aunque debido al ajetreo cotidiano de penurias sin resolver, un segmento amplio de la ciudadanía no evoca con agrado a su otrora máximo líder. Lo culpan del atraso, la escasez y la precariedad que vive hoy el país. Lo ven como un barco lejano en el horizonte. Ya pocos se preguntan cómo será el día después de su muerte.
Y es que el rumbo tomado por el General hace pensar que el legado de su hermano perdurará tras su desaparición física. Las predicciones sobre el futuro de Cuba son poco halagüeñas.
[…]
En el panorama lo que se distingue es más castrismo. Sin Fidel Castro.
Juk'ampis sapür jakamitarjamax janiw kunas qhanstkiti, yaqha chikatpach markachirinakax janiw kunkañchayiripat munasiñamp arsupkiti jan ukax jan walit uñtapxi. Qhipharstáwirur juch jaqupxi, pisinkañan ukjamarak jan walt'añan uka markax jichhürunakan jakxatasitapata. Wali jayan mä yampukasphas ukjamaruw uñtapxi. Juk'anikiw kunjamakikan jiwatapar uksarux sasin jiskt'asipxi..
Ukatx General jupan chhaqtawipxarux kuntix qalltawayki uka lup'ïwinakax sullkapan sarañtayataxaniwa, ukampis janipuniw pachpaxaniti. Cuba markxat jach'a jach’ tukuñanakax jutirinakatakix juk'anakakixiwa.
[…]
Amuyatax castrismo sat uñt'at amuyunakakiw yaqhachataxi. Jan Fidel Castro-mpi.
Inawis anqäx yaqha markan irpirinakan lup'iwinakaparjamaxa, waljaniw Fidelan jiwawipxarux jank'akiw uma wat'an markachirinakax amuyunakap turkakipasipxani sasaw sapxi. Akarjamax García jaqin amuyuparjamax niya ukjamachisphaya. Uka markan walja wayna irnaqirinakaw marka irpiripan irnaqäwix churayatasipki, uka turkawinakax walja maranaka ukjamarak walja tunka maranakaw política tuqin marka askirjam irpxaruñatakix wali ch'ama tukutaspha..
Kamisatix Cárdenas siski, Fidel jupax jiwasjam jaqikiwa. Jiwasanakjam kipkaki, janiw yatiskiti kunawsasay chhaqxchini. Ukampirus ukjamaxan ukjaxa, inasay amtata muspharkay luräwjamakiskchini.
Categoria-naka

Jichha Citizen Media Histuryanaka
-
9 Sata qallta phaxsi 2020Bolivia
Aymar markax kunats Bolivia markan utt'asïwip jan amtañ munapki?
-
21 Qasäwi phaxsi 2020China
Uraqpachan COVID-19 usun jilxatatapatx China markanx warwijunak lurapxi
Aruskipäwir chikancht'asima (unete a la conversación) -> Victoria Tinta Quispe
Categoria-naka
Jichha amuy qillqatanaka
Global Voices: Taqichiqatapxtwa, juk'amp sarantañatak yanapt'apxita
Wali askipuniw uraqpachan ukham may may markanakatpach irnqt'añaxa. Muy interesante trabajar sin importar las fronteras...
Anatäwin “gooooooool” qhichwa arun uñt'ayäwipa
Wali kust'atapuniwa. Muy interesante en idioma Quechua.
Yanapt’asiw amtax uraqpachat aynacht’at ayllunanakan janïr jan walt’äwinak purinkipan mapanak luri
El Proyecto es muy interesante, me dio gusto de traducir al Aymara. Pues que siga adelante...
Audio
Phaxsin qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2020 1 Qillqata
- Taypi sata phaxsi 2020 4 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2020 1 Qillqata
- Qasäwi phaxsi 2020 1 Qillqata
- Willka kuti phaxsi 2019 1 Qillqata
- Llamayu phaxsi 2019 1 Qillqata
- Achuqa phaxsi 2019 1 Qillqata
- Anata phaxsi 2019 2 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2018 1 Qillqata
- Sata qallta phaxsi 2018 2 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2018 2 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2018 1 Qillqata
- Jallu qallta phaxsi 2017 1 Qillqata
- Lapaka phaxsi 2017 2 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2017 4 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2017 2 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2017 6 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2017 2 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2017 6 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2017 8 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2017 3 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2017 5 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2017 7 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2017 7 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2016 7 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2016 1 Qillqata
- Taypi sata phaxsi 2016 7 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2016 8 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2016 7 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2016 3 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2016 6 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2016 4 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2016 2 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2016 6 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2016 12 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2015 5 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2015 6 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2015 9 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2015 10 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2015 7 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2015 12 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2015 9 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2015 7 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2015 8 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2015 4 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2015 6 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2015 4 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2014 5 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2014 6 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2014 9 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2014 5 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2014 4 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2014 5 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2014 9 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2014 6 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2014 11 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2013 6 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2013 5 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2013 4 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2013 11 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2013 11 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2013 12 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2013 6 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2013 11 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2013 17 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2013 19 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2013 19 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2013 16 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2012 15 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2012 16 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2012 15 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2012 10 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2012 17 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2012 13 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2012 9 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2012 14 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2011 15 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2011 11 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2011 12 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2011 13 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2011 19 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2011 13 Qillqatanaka
- Mara t'aqa phaxsi 2011 14 Qillqatanaka
- Llamayu phaxsi 2011 14 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2011 13 Qillqatanaka
- Achuqa phaxsi 2011 15 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2011 16 Qillqatanaka
- Chinuqa phaxsi 2011 8 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2010 12 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2010 8 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Lakan phaxsi 2010 5 Qillqatanaka
- Willka kuti phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Qasäwi phaxsi 2010 1 Qillqata
- Achuqa phaxsi 2010 4 Qillqatanaka
- Anata phaxsi 2010 2 Qillqatanaka
- Jallu qallta phaxsi 2009 4 Qillqatanaka
- Lapaka phaxsi 2009 3 Qillqatanaka
- Taypi sata phaxsi 2009 2 Qillqatanaka
- Sata qallta phaxsi 2009 1 Qillqata
1 Amuy qillqata
Jilata JOrge walik aka qillqaw jaqukipt’aniwaytaxa, juk’amps jaqukipt’askakitawa.